"Op zoek naar de transformatieve kracht van AI voor democratie"
Jasper Kars (BZK) gaat de komende jaren verkennend onderzoek doen naar de democratie en legitimiteit in het AI-tijdperk. Die manier van onderzoeken geeft hem veel vrijheid in de onderwerpen en casussen waarin hij zich kan onderdompelen. Die bewegingsruimte past bij dit jonge thema, waarin gedurende het promotietraject nog veel kan veranderen.
“Op het snijvlak van technologie en samenleving is waar fascinerende dingen gebeuren”, zegt Jasper Kars, senior beleidsmedewerker Data en AI bij de directie Digitale Samenleving van BZK. “Ik ben altijd op zoek naar het sociaal-technologisch perspectief: technologie krijgt pas betekenis wanneer ze ingebed raakt in de samenleving. Technologie beïnvloedt mensen, structuren en organisaties, die op hun beurt ook de koers van technologie beïnvloeden. Digitalisering voegt daar een extra laag aan toe. AI is een nieuw hoofdstuk in de relatie tussen samenleving en overheid.” In zijn werk draagt Jasper bij aan beleid voor, onder andere, het verantwoord inzetten van algoritmen en het omzetten van Europees beleid op het gebied van AI naar Nederlandse vraagstukken.
Theorie en praktijk
Voor zijn promotieonderzoek verdiept Jasper zich de komende jaren in de interactie tussen AI en democratie en het openbaar bestuur in een gedigitaliseerde samenleving. Met twee masters op zijn cv wilde Jasper ook nog promoveren omdat hij naar eigen zeggen “nieuwsgierig is en van een uitdaging houdt”. Maar ook omdat zijn dagelijks werk veel gaat over de politieke dynamiek van het hier en nu, terwijl hij ook autonoom en scheppend bezig wil zijn. “Een PhD-traject stelt me in staat een onderwerp echt te doorgronden. Daarbij leer ik over de nieuwste wetenschappelijke stand van zaken, die ik dan in de praktijk kan toepassen. Die wisselwerking tussen theorie en praktijk is heel interessant. Ik ben erg blij dat de overheid mij deze kans geeft.”
Adaptief blijven
Verkennend onderzoek komt vaker voor bij onderwerpen die nog niet helemaal uitgekristalliseerd zijn. Deze manier van onderzoeken geeft hem veel vrijheid in onderwerpen en casussen om zich in te verdiepen. “Ik wil niet te veel vastleggen wat over enkele jaren enorm verouderd kan zijn. Ik vind het fijn om adaptief te blijven en onderzoeken kan oppikken wanneer ze actueel worden.” Natuurlijk moet er wel een structuur zijn. “Ik kijk naar vier dimensies. De inrichting van de staat, dus het parlementaire stelsel en de structuur van de macht. Dan AI als politiek onderwerp, hoe gaan politici ermee om, hoe wordt er over gedebatteerd in bijvoorbeeld de Tweede Kamer. Vervolgens kijk ik naar of er concreet AI-beleid is: de output van het politieke processen. En tot slot de dimensie van de bredere politieke gemeenschap en hoe zij over AI denken.”
Onderwerpen
Vier dimensies betekent vermoedelijk ook vier papers om te schrijven, toch zijn er tal van casussen om te onderzoeken. “Een casus die ik wil onderzoeken is participatieve AI: hoe we AI kunnen inzetten om allerlei mensen te betrekken of hoe betrekken we mensen meer bij de ontwikkeling van AI.” Want Jasper ziet wel degelijk mogelijkheden voor AI als bijdrage aan de democratie. “Denk aan een chatbot die een empathische dialoog kan aangaan over onderwerpen in de politieke arena. Of aan het ontstaan van deliberatieve fora (zoals burgerpanels) rondom de ontwikkeling en inzet van AI.” Tegelijkertijd is de democratie zelf ook een interessant onderwerp. Welke vormen zijn er en passen wel of niet bij een grotendeels gedigitaliseerde samenleving? Ook boeiend is dat de ontwikkelingen nu grotendeels worden bepaald door private partijen Wat betekent dit voor belangrijke democratische waarden als legitimiteit en participatie?”
Kruisbestuiving
Jasper heeft zelf I-Partnerschap aangeschreven omdat hij wilde promoveren. “Zij hebben me geholpen om dit intern verder te regelen. Ook legde I-Partnerschap het eerste contact met de Universiteit Utrecht.” Zijn promotor is prof. dr. Albert Meijer, hoogleraar publieke innovatie.
Vanuit zijn directie kreeg Jasper positieve reacties. "Collega’s waren heel enthousiast en ik voelde me daardoor gesteund en gesterkt. Verder ben ik ook aangehaakt bij de AI Labs van de Universiteit Utrecht en UMC Utrecht. Hier vindt kruisbestuiving plaats tussen de wetenschappelijke wereld en de praktijk. In het AI Lab voor de Publieke Diensten werken onderzoekers nauw samen met collega’s bij de overheid en ontwikkelen samen wetenschappelijke kennis die onmisbaar is voor de aanpak van praktische uitdagingen.
Interne expertise
Jasper vindt het I-Doctoraat belangrijk omdat daarmee het rijk haar kennis intern behoudt en uitbouwt. “We hebben ons als overheid voor een deel afhankelijk gemaakt van externe bronnen. Soms kan dat niet anders, maar ik denk dat het goed is onze interne expertise steeds verder uit te bouwen. We worden daardoor minder afhankelijk van externe kennis en we kunnen mensen langer aan ons binden.”
Blog: De wisselwerking tussen AI en onze (parlementaire) democratie
Via de website van Universiteit Utrecht heeft Jasper een blogpost geplaatst over de inhoud van zijn onderzoek. Benieuwd? Lees meer: De wisselwerking tussen AI en onze (parlementaire) democratie - AI Lab voor de Publieke Diensten - Universiteit Utrecht (uu.nl)
I-Doctoraat
Het I-Doctoraat verbindt het netwerk van universiteiten aan het rijksnetwerk en aan rijksorganisaties. Zo wordt kennisdeling en -ontwikkeling binnen de overheid continue gestimuleerd. Tegelijkertijd helpt het I-Doctoraat bij een goede landing van de duale promovendi binnen de rijksoverheid.
Waardevolle I-toptalenten en nuttige wetenschappelijke kennis
Met een duale promovendus haal je als rijksorganisatie voor vijf tot zes jaar I-toptalent in huis dat wetenschappelijk onderzoek doet én meewerkt als collega. De tussentijdse onderzoeksresultaten zijn meteen toe te passen in de praktijk. Zo kun je duurzame stappen zetten in rijksbrede I-vraagstukken als informatiehuishouding, cybersecurity, data en AI.
Meer weten? Lees over het I-Doctoraatsprogramma van I-Partnerschap op onze website of neem contact op via i-partnerschap@rijksoverheid.nl.