Landelijke InterCoachdag - ‘Ik ga je een beetje plagen, oké?’

Nieuwsbericht | 02-08-2024 | 11:38

Spagaat

Jacqueline Hendrikx, manager InterCoach, opent de dag: 'De grootste uitdaging van deze tijd is verbonden blijven. Verbonden met jezelf, én met de ander. Dat kan voelen als een spagaat. En soms als coach al helemaal. Het vraagt dat je je eigen mening en oordeel uitstelt, als coach en als ambtenaar. Hoe doe je dat? Hoe blijf je als coach oordeelloos, dicht bij je coachee en begeleid je die zo goed mogelijk bij zelfreflectie? Dat terwijl je moed toont en weet hoe je je coachee op de juiste manier in beweging brengt? Daar gaat vandaag over.' Met workshops over provocatief coachen en geweldloze communicatie belooft het een inspirerende dag te worden.

Maar dat kun jij toch helemaal niet?

Het is de beurt aan Adélka Vendl. Aan haar de eer om de groep mee te nemen in een voor velen nieuwe methodiek op deze dag: provocatief coachen. Een handige tool voor in je gereedschapskist als coach. Adélka, zelf provocatief coach: 'Humor is een uitlaatklep. Op de juiste manier humor inzetten en provoceren kan iemand echt in beweging brengen.' Adélka illustreert dat door twee manieren van coachen te laten zien. Samen met een 'coachee' uit het publiek oefent ze manier 1: de onzekere coachee steunen en proberen vooruit te krijgen en manier 2: diezelfde coachee uitdagen zodat diegene zélf vooruitgaat. 'Ik wil dáárheen', zegt de coachee. 'Maar dat kun jij toch helemaal niet? Ik zou gewoon lekker hier blijven, dat is veel beter voor jou,' prikkelt Adélka. En de coachee die bij manier 1 niet vooruit te branden was? Die loopt nu vanzelf: 'Natuurlijk kan ik het wel, kijk maar!'

To do en not to do

Provocatief coachen is cognitieve gedragscoaching die gebruikmaakt van paradoxale interventies en humor. Die dagen de coachee uit, waardoor diegene zelf in beweging komt. 'Zie het als de aanwezigheid van een warme en nieuwsgierige plaaggeest,' licht Adélka toe. Ze vervolgt: 'Vaak zitten mensen vast in patronen. Dan is het jouw belangrijkste taak als coach om te helpen dat patroon te doorbreken. Provocatief coachen kan daar een uitstekend middel voor zijn. Als je iemand weet te prikkelen met humor, en de denkwijze van die persoon op een humorvolle wijze ter discussie weet te stellen, dan gaat de coachee bijna vanzelf denken: is dat eigenlijk wel zo?'

Provocatief coachen is niet:

• Sarcasme inzetten
• Manipuleren
• Iemand hard confronteren

Provocatief coachen is wel:

• Met humor overdrijven
• Op een warme en liefdevolle wijze de confrontatie aangaan
• Grappige momenten erkennen en die benoemen

Een voorbeeld van provocatief coachen in de praktijk

'Stel,' gaat Adélka verder, 'je hebt te maken met een luie coachee. Dan kun je iemand zich daar bewust van maken door voorzichtig te opperen: "Misschien zou je eens wat meer dit of dat kunnen doen." Je kunt ook eens dit proberen: "Weet je dat ik jaloers ben op mensen met energiemanagement zoals jij. Dié relaxtheid, ongelooflijk." Je pakt dus eigenlijk iemand bij de lurven via de positieve kant. Ook dat is provocatief coachen.'

Pak je meest irritante eigenschap

Adélka zit bomvol rake voorbeelden uit de praktijk. Uit de zaal komt de vraag hoe deze methodiek werkt voor coachees die om zelfvertrouwen vragen. Adélka wil niet al te zeer medelijden hebben met iemand die geen zelfvertrouwen heeft. 'Mensen zijn weerbaarder dan je denkt. Vaak doe ik na een provocatie ook een ontspanningsoefening, mindfulness.'

Dan is het tijd om zelf aan de slag te gaan. De coaches gaan via verschillende oefeningen in duo's ervaren hoe het is om provocatief te coachen en gecoacht te worden. Hun wordt gevraagd. de meest irritante eigenschap van zichzelf opschrijven en daarover met elkaar in gesprek te gaan. Volgens de principes van het provocatief coachen. Neem bijvoorbeeld de 'afwijking' impulsiviteit. Een provocerende coachingsvraag zou dan zijn: 'Dus je neemt eigenlijk helemaal geen verantwoording voor je keuzes?'

Provocerend coachen prikkelt zowel de coach als coachee om creatiever om te gaan met vraagstukken. Adélka sluit af: 'Merk je dat je het lastig vindt om hiermee te experimenteren, leid het provocatief coachen dan in door te zeggen: "Ik ga je een beetje plagen, oké?" Oefen er zelf eens mee. Je zult zien dat het een frisse wind blaast door je coachingstrajecten.'

Buiten in de zon

Na deze enerverende ochtend maken de coaches gebruik van de lunchtijd om uitgebreid met elkaar kennis te maken of bij te praten, al dan niet buiten in de zon.

Geweldloos communiceren

'Game thinker' Bruno Setola trapt de middag af samen met Theresia Gommans, coach bij InterCoach. Eerst geven zij ons een reminder over wat geweldloos communiceren is. In de jaren 60 kwam Marshall Rosenberg met richtlijnen voor geweldloze communicatie.

Voor de spreker:

• Beschrijf je gevoelens
• Maak anderen niet verantwoordelijk voor jouw gevoelens
• Identificeer je onderliggende behoefte
• Formuleer behoefte als open verzoek, niet als eis

Voor de luisteraar:

• Luister zonder oordeel
• Vraag door om de ander beter te begrijpen
• Voel je vrij om het open verzoek te accepteren of te weigeren

Voor beide gesprekspartners:

• Creëer een veilige ruimte voor een open dialoog
• Geef elkaar de ruimte om te spreken en te luisteren zonder onderbreking
• Erken elkaars gevoelens en behoeften
• Help mee in het vervullen van behoeften van beiden

Dan introduceert Bruno de Power-Up Kit, de kaartenset die hij heeft ontwikkeld en die geworteld is in bovenstaande principes van geweldloze communicatie. Je kunt dit inzetten bij coachees om te ondervinden welke emoties zij voelen en welke behoeften daarbij horen. Om op basis hiervan, vanuit die emoties en behoeften, hen geweldloos te laten communiceren; behoeften als open verzoek en niet als eis brengen.

Bruno en Theresia nodigen de coaches uit om in twee parallelle sessies met de kaartenset te oefenen in tweetallen en kleine groepen. Ze krijgen de vraag mee: 'Waar loop jij als coach tegenaan tijdens coaching binnen het InterCoach-netwerk?' De coaches beantwoorden de vraag in stilte en leggen hartjes op de emotie die zij ervaren. Uit de twaalf kaarten die het spel rijk is, kiezen zij gemiddeld drie exemplaren die het beste bij hun situatie passen. Vervolgens draaien zij de emotiekant van de kaart om en onderzoeken ze de behoeften die dan te lezen zijn. Ook op de behoeftenkaarten leggen zij weer hartjes. Dat mogen ook drie hartjes op één kaart zijn.

Waardevol

Vervolgens lichten de coaches aan elkaar toe waarom ze dit ervaren. Wat blijkt is dat de hartjes vaak clusters gaan vormen; veelal dezelfde emoties en behoeften worden gekozen. Door hierover met elkaar in gesprek te gaan, ondervinden zij wat er goed gaat en wat er nog beter kan. Zo noemen coaches die voor de behoefte 'waardevol' hebben gekozen: 'Dit is de reden dat ik coach ben.' Of: 'Als het niet waardevol is wat ik doe, dan zou ik ermee stoppen.'

Aan het einde van de sessie komen de deelnemers samen en worden de kaarten met de meeste hartjes getoond. Er is duidelijk een patroon te herkennen. De behoeften die zijn ingevuld, zijn:

• Gezondheid
• Waardering
• Vertrouwen
• Tevredenheid

Er is juist nog wel behoefte aan:

• Uitdaging
• Onafhankelijkheid
• Zekerheid

Deelnemers zien het nut van het kaartspel. Een coach geeft als voorbeeld: 'Het komt weleens voor dat een coachee niet helemaal tot zichzelf komt met reflectie. Het kan dan helpen om kaarten als deze te gebruiken.'

Ogen en oren

De feedback over het kaartspel gaat langzaam over in algemene beschouwingen over de InterCoachdag. Een coach zegt: 'Ik heb soms het gevoel dat wij de ogen en oren kunnen zijn van de overheid. Wij zouden een evaluatieformulier kunnen invullen als coaches, waarin we kunnen aangeven wat thema's zijn die opvallen, zodat InterCoach hier iets mee kan doen. Iets kan concluderen of doorgeven aan een departement bijvoorbeeld. Al onze ervaringen kunnen tot een bundeling van ideeën leiden.'

Een deelnemer spreekt de wens uit om nog eens terug te komen op de introductie van de dag. De verdieping van ambtelijk vakmanschap in roerige tijden is wat onderbelicht gebleven. Niets ten nadele van de humoristische methodiek provocatief coachen en de reflectievragen voor geweldloos communiceren met de kaartenset. Daar heeft hij zeker wat van opgestoken, maar hij had daar graag dieper op willen ingaan. Dagvoorzitters Alice de Haan en Ellen Molenaar, programmamanagers van InterCoach, nemen uiteraard alle feedback mee.

Tot slot bedankt Jacqueline Hendrikx alle presentatoren en organisatoren van InterCoach voor het tot stand brengen van deze (waarde)volle dag. Iedereen gaat met de zon op het gezicht en minstens een glimlach weer naar huis.