Sandra leest: Jam Cultures
Rijksconsultant Sandra de Wit leest en recenseert boeken. Ze kijkt daarbij vooral naar de praktische bruikbaarheid ervan voor de Rijksoverheid. Deze keer een boek van Jitske Kramer: Jam Cultures, over inclusie: meedoen, meepraten, meebeslissen. Lees Sandra's recensie en bepaal of jij dit boek ook op jouw leeslijstje wil zetten.
Ga terug naar de vorige pagina (Verzamelthema)
Meedoen, meepraten, meebeslissen
In het boek zoomt Jitske Kramer in op wie waaraan mee mag doen, wie waarover mag meepraten en wie wat mag meebeslissen. En vooral: wie niet. Dat is in de kern waar inclusie over gaat. Het gaat erover dat mensen zichzelf kunnen zijn en tegelijkertijd goed met elkaar kunnen samenwerken. Dat ze leren omgaan met tegenstellingen, botsende meningen, mensen die ze niet kennen, niet altijd begrijpen en misschien niet zo leuk vinden. Inclusie gaat over grenzen, macht, leiderschap en privileges. Hoe minder diversiteit in een groep, des te groter de druk is om je aan te passen aan de dominante meerderheid. De schrijfster noemt het proces van inclusie met een onderliggende dynamiek van macht en verschillen ook wel jammen. Bij dit jammen zoekt iedereen zijn of haar eigen geluid en heeft iedereen het lef om dit te laten horen, om zo samen in voortdurende afstemming te komen tot een beter geheel.
Jammen
Jam Cultures is een zoektocht naar (het herkennen van) de patronen van exclusie om zo tot échte inclusie te komen. Kramer gebruikt daarvoor de metafoor van een jamsessie.
Veel organisaties bestaan op basis van hiërarchie: het zijn als het ware strak geleide symfonieorkesten met een hiërarchisch leidinggevende die de maat bepaalt. Kramer pleit in haar boek voor veel meer ‘jamsessies’. Samen jammen betekent handelen vanuit onzekerheid, omdat je niet exact weet waar je uit gaat komen. Maar mét de absolute zekerheid dat iedereen oprecht naar elkaar wil luisteren.
‘Cultuurvorming gaat niet (meer) over het namaken van uniformiteit, maar over het goed organiseren van diversiteit. Inclusie krijg je door te jammen met verschillen', aldus Kramer. ‘Dat vraagt leiderschap waarbij de leider niet alles hoeft te weten, maar wel moed toont door gesprekken aan te gaan, iedereen te horen, de spanning van conflicten durft in te stappen en niet terugschrikt voor ethische gesprekken over de eerlijke verdeling van budgetten en taken. Ervoor zorgen dat iedereen kan meedoen, meepraten en meebeslissen is hard werken.'
"Diversity is about being invited to the party. Inclusion is about being asked to join in and dance.” ‒ Vernā Myers.
De jamcirkel
Kramer introduceert in dit boek vervolgens de zogenaamde jamcirkel, want omgaan en werken met verschillen, dat moet iedereen. Want iedereen is anders. Aan de hand van vijf aandachtsgebieden neemt de schrijfster ons mee om tot meer inclusie te komen. Via (1) verbinding en onderscheid begeleidt ze je naar (2) macht, en (3) verschillende waarheden. Om daarna met vertrouwen in elkaar en in (4) het proces, uiteindelijk samen te werken aan meer (5) inclusie.
Ieder hoofdstuk sluit af met ‘Hoe dan?’. Dit helpt je om dat wat je gelezen hebt verder te onderzoeken. Dat kan op twee manieren: ga in gesprek met jezelf en anderen en/of kom in actie!
Bruikbaarheid voor de Rijksoverheid
Kramer geeft overtuigend aan waarom diversiteit en inclusie aantoonbaar beter is voor organisaties. En dat laat ook meteen de urgentie zien voor een grote organisatie als de Rijksoverheid, zowel in de zin van werkgever, alsmede van beleidsmaker. Door snelle veranderingen, wicked vraagstukken en globalisering komt diversiteit vanzelf op ons af. De toekomst vraagt dat we duurzaam, divers en wendbaar zijn. Inclusieve attitude en vaardigheden zijn hierbij essentieel. Bovendien: in the war for talent is talent buiten de groep zoeken een groot voordeel. Ook levert het hebben van meer inzichten, invalshoeken en netwerken een betere kwaliteit op. Ten slotte: men wil vaak meer diversiteit en inclusie omdat het gewoonweg socialer en eerlijker is.
De schrijfster maant vooral aan tot verbinding, het in contact treden met elkaar. Diverse acties in verschillende contexten aan elkaar verbinden, geeft krachtige verhalen. In de bijlage van het boek is een Jam Cultures-vragenlijst en -canvas opgenomen waarmee je als team met elkaar in gesprek kunt gaan. En daarnaast is ook een lijst opgenomen met concrete ‘doe-dingen’.
“Het boek zit vol kennis, wijsheid, modellen en inzichten.”
Sandra concludeert
Jam Cultures is een pakkend boek waarin Jitske Kramer op luchtige wijze zware thema’s beschrijft. Ze laat je nadenken over hoeveel diversiteit je aankunt, en wil aankunnen, en moet. Het is fraai uitgevoerd en geïllustreerd met korte verhaaltjes en bevat (reis)ervaringen van de auteur en grappige intermezzo's over diversiteit en inclusie. Het boek zit vol kennis, wijsheid, modellen en inzichten. Je wordt stap voor stap meegenomen in de gedachtegang van Kramer waarbij ze lessen van andere culturen aanhaalt en verwijst naar andere media (zoals YouTube-video’s).
Heel eerlijk: voor een mens dat van structuur houdt, verloor ik af en toe de rode draad tussen de verschillende onderwerpen. Op zich geen groot probleem, want het boek laat zich gemakkelijk door- en terugbladeren. Het is geen boek dat je van begin tot eind móet uitlezen. Je kunt rustig een deel overslaan, om er later op terug te komen. Jam Cultures is meer een uitgebreid naslagwerk of studieboek, dan een leesboek.
Het boek biedt een verfrissend praktische, maar tegelijkertijd diepgaande beschouwing van diversiteit en inclusiviteit. Als leidinggevende kun je je verdiepen in inclusie door de meer beschouwende kant van het boek. In de praktische zin reikt het een aantal tips en tools aan, zoals een Jam-canvas, om de uitdagingen en verschillen bespreekbaar te maken.